Bir öğrenci, bir girişimci adayı, bir profesyonel veya bir firma sahibi olarak hayatın çeşitli dönemlerinde iş planı hazırlamanız veya hazırlatmanız gerekebilir.
İş kurma süreci; iş fikrinin belirlenmesi, ön değerlendirmenin yapılması, iş fikrinin yapılabilirlik araştırması, iş planının hazırlanması ve iş kurma aşamasından oluşmaktadır.Diğer bir deyişle standart bir girişimin yolculuğu 4 aşama ile ifade edilebilir.
İş Kurma Sürecinin Aşamaları
İş kurma süreci genellikle dört ana aşamadan oluşur:
- Fırsatların tespiti ile başlayan,
- iş modeli & iş planı geliştirme ile ilerleyen,
- Finansman desteği (kaynak temini) ile var olan ve
- Kuruluş ile sonuçlanan bir süreç olduğu söylenebilir.
Hızla değişen tüketici tercihleri ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak yeni bir ürün veya yeni bir hizmete ait projenizin başarısı için atacağınız adımların sıralaması ve zamanlaması oldukça önemlidir. Ayrıca projeye aktaracağınız emek ve zaman (beşeri sermaye), maddi sermayeniz kadar önemli ve fırsat maliyeti oldukça değerlidir.
Girişimlerin Ortak Özellikleri
Girişimlerin ortak özelliklerine baktığımızda genel olarak ortaya çıkan tablo ise şu şekildedir;
- Başlangıçta çoğunlukla gelir ve kar elde edemezler.
- Yapıları itibariyle zaman testine ihtiyaçları olduğu için riskli yatırımlardır.
- Geçmiş finansal performansları olmadığı için değerini belirlemek zordur.
Bu gerekçelerle her yatırımcı yeni girişimlere ait (Startup) yatırımlarla ilgilenmez.
İş Planı Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yolun başında bir girişimcinin kaynakları kısıtlıdır ve yabancı kaynak ihtiyacı olacaktır. İhtiyacınız olan kaynağa erişim için yatırımcıların öncelik listesinde bulunan şu sorulara yanıt arayacaklarını unutmamalısınız.
- Gelir modeliniz nedir? Parayı nereden kazanacaksınız?
- Karlılık nasıl?
- İleriye dönük beklentiler (mali data destekli) nedir?
- Aradığınız finansman ne kadardır ve ne için kullanılacaktır?
Bu sorulara verilecek yanıtlar yatırımcıların iş planınıza olan ilgi seviyesini ve karar verme süreçlerini belirleyecektir. Yatırımcıların ikna olması durumunda şüpheci tavırların değiştiğine ve hızla heyecanlı destekçilere dönüştüğüne şahit olabilirsiniz. Kısaca objektif kriterlerle hazırlanmış uygulanabilir bir iş planı finansman bulabilme sansını artırabilmek için ilk adımdır.
Aşağıda görüldüğü gibi bir risk sermayedarına ait istatistik; her 100 iş planının 60’ının kısa bir incelemeden, %10’unun ayrıntılı incelemeden, %25’inin birkaç saatlik çalışmadan sonra reddedildiği, %3’ünde görüşme sonunda başarısızlıkla sonuçlandığı ve sadece %2’sinin başarılı olup yatırım ile sonuçlandığını ortaya koymaktadır.
İş planı hazırlarken doğuracağı sonuçlar açısından dikkat etmemiz gereken oldukça kritik noktalar olduğunu unutmayalım. İş planınıza yansıtacağınız öngörüleriniz objektif ve uygulanabilir kriterlerle belirlediğiniz varsayımlara dayalı olmalıdır. Amaç risk faktörlerini tanımlamak ve sürdürülebilir bir iş modelini plana yansıtmaktır.
Çok iyi bildiğiniz gibi iş planı ana başlıkları içinde; yönetici özeti, şirketin geçmişi ve fiili sonuçları, hizmet alanları, organizasyon yapısı, sektör ve rakip analizi, SWOT analizi, pazarlama ve satış stratejileri, fiyatlandırma modeli ve bu girdilerin kullanımı ile oluşacak finansal datalar (nakit akışı, karlılık, yatırımın geri ödeme süresi vs…) olmalıdır.
Yatırım yaparken alınan risklerin ölçülebilir olması oldukça önemlidir. Girişim sahibinin ve yatırımcının aynı amaçlara ve endişelere sahip olduğu unutulmamalıdır. İki taraf da aynı projede parasal risk üstlenmektedir. Bu nedenle riskleri tanımlamak iş planının güvenilirliğini ve uygulanabilirlik şansını artırır. Risklerin göz ardı edilmediği, varsayımlara dayalı olarak öngörüldüğü ve bunların üstesinden nasıl gelineceğinin veya etkilerini en aza indirmek için neler yapılacağının planlandığını gösterir.
İş Planı Hazırlarken Dikkat Etmemiz Gereken Detaylar
- Vizyon, Misyon oluşturmalı ve projenin ihtiyacı olan yetkin organizasyonu kurmalısınız.
- Düşündüğünüz ürün veya hizmetinizle ilgili faaliyet alanınıza ilişkin yeterli bilgi seviyesine sahip olmalısınız.
- Ayrıca doğru ürün ile doğru zamanın ayrılmaz dinamikler olduğunu unutmamalısınız. Sektörel analiz ve rakip analizi objektif olmalıdır.
- Rakiplerin güçlü ve zayıf yönlerini öğrenmeli, sizi rakiplerinizden ayırıp avantaj sağlayacak stratejileri oluşturmalı ve pazarınıza girebilecek potansiyel rakipleri engelleyebilmek için atılacak adımları belirlemelisiniz.
- Güçlü ve zayıf yönlerinizi birlikte tespit ederek iyileştirmeye açık alanlarınızı ve fırsatları tanımlamak bir opsiyon değil zorunluluktur.
biraz detaylandıralım;
- Güçlü yönleri kullanarak fırsatlardan maksimum yararlanmak,
- Güçlü yönlerin dış tehditlerle mücadelesi,
- Fırsatlardan yararlanarak zayıflıkların azaltılması,
- Zayıflıkları ve tehditleri minimize eden stratejiler oluşturmak yolculuğunuzda yararlanacağınız taktikler arasında olmalıdır. - Analizler sonucu stratejik üstünlükler ile strateji planı oluşturmalısınız.
- Kısa ve orta vadeli hedeflere bağlı olarak aksiyon planı hazırlayarak sürdürülebilir bir yapı için gerekli adımları plana aktarmalısınız.
- Yapacağınız yatırım karşılığında (öz sermaye ve krediler) yatırımın geri ödeme süresini hesaplamalısınız. Rasyonel ve kabul edilebilir bir geri ödeme süresi yatırımcılar için olmazsa olmaz beklentilerin en başında gelmektedir.
- Konjonktürel ve sektörel olası riskler ve alınması gereken önlemler de iş planında olmalıdır.
Potansiyelinizi belirleyip, sürdürülebilir başarı için geleceği planlamada gereken dinamiklerde önemlidir. 100 metre değil maraton koşucususunuz. Türkiye’de girişimlerin ömrü çok uzun değil. Her 10 girişimden 6’sı 5.yıl sonunda batıyor. Nefesinizi yani beşeri ve maddi kaynaklarınızı etkin kullanmalısınız. 1 yıl sonunda %80’i faaliyetine devam ederken 5. yıl sonunda sadece %38’inin faaliyetine devam ettiği araştırmalarda ortaya çıkmaktadır.
Çoğu zaman dönemsel konfor alanı yaratan koşullar ve fiyat avantajı geçici ve aldatıcı faktörlerdir. Başarı için; orta-uzun vadede hizmet anlayışınız, hizmet hızınız ve müşteri memnuniyeti adına sürdürülebilir standartlara sahip olarak fark yaratmalı ve rekabetçi bir iş modeli ile tercih edilmelisiniz. Kısaca başarı tanımını eşitler arasında tercih edilmek olarak kabul etmelisiniz.
Girişimcilik ve yetkinlikler başlığı altında konuyu özetlersek;
- Objektif bir iş planı ile yola çıkılmalı,
- Özgüven bilgiye dayalı olmalı, özgüven / ego dengesine dikkat edilmeli.
- Hedef belirlenmeli, sektör ve spesifik alan seçilmeli,
- Kendini değerlendirme çok önemli, güçlü/zayıf yanlar bilinmeli,
- Hareket planı oluşturulmalı ve kısa/orta vadeli stratejik yol haritası olmalı,
- Potansiyel bilinmeli ve zorlanmalı, En iyi performans için çaba gösterirken en kötü hesaplanmalı,
- Kara geçiş (sabit giderleri karşılayan üretimin seviyesi) noktası doğru hesaplanmalıdır.
- Riskleri ölçün, ölçmeden yönetemezsiniz.
- Bilgi güçtür ve bilginin olmadığı yerde risk yoktur.
- Bilgiye yapılan yatırım en yüksek getiriyi sağlar. Unutmayalım bilginin olmadığı yerde risk fark edilmez ve en büyük risk budur…
- Risk/ getiri dengesi ve kredibilite çok önemlidir.
- Sürdürülebilir başarı için tanım şöyle olmalıdır; “eşitler arasında tercih edilmek”.
- Sebep sonuç döngüsü değerlidir, sakın sonuçlarla mücadele etmeyin.
Bu kazanımlar, doğru başlangıçlar ile şirketinizin pazarda rekabet avantajını artırır ve sürdürülebilir başarınızı korumada destek olur.
Yazan: Orhan Ertürk
İş Planı Hazırlama Adımları