Örgütsel Psikoloji Nedir? Ne İşe Yarar?

Endüstriyel- Örgütsel psikoloji nedir?

Endüstriyel-örgütsel psikolojinin iki ana yönü olduğunu düşünebilirsiniz. Birincisi, bireyleri belirli iş rolleriyle en iyi şekilde nasıl eşleştireceğimize bakmayı içeren endüstriyel taraf var. Endüstriyel-örgütsel psikolojinin bu bölümüne bazen personel psikolojisi de denir.

Bu alanda çalışan kişiler, çalışan özelliklerini değerlendirebilir ve daha sonra bu kişileri iyi performans gösterebilecekleri işlerle eşleştirebilir. EÖ psikolojisinin endüstriyel tarafına düşen diğer işlevler arasında çalışanları eğitmek, iş performans standartlarını geliştirmek ve iş performansını ölçmek yer alır.

Psikolojinin örgütsel yönü, örgütlerin bireysel davranışı nasıl etkilediğini anlamaya daha fazla odaklanır. Organizasyon yapıları, sosyal normlar, yönetim stilleri ve rol beklentileri, insanların bir organizasyon içinde nasıl davrandıklarını etkileyebilecek faktörlerdir.

Endüstriyel-örgütsel psikologları, bu tür faktörleri anlayarak, bireysel performansı ve motivasyonu iyileştirmeyi ve aynı zamanda bir bütün olarak organizasyona fayda sağlamayı hedeflerler.

Endüstriyel-örgütsel psikoloji uygulamalı bir alan olmakla birlikte, temel teorik araştırmalar da esastır. Kökleri deneysel psikolojiye dayanan Endüstriyel-örgütsel  psikolojisi, insan-bilgisayar etkileşimi, personel psikolojisi ve insan faktörleri gibi bir dizi farklı alt alana sahiptir.

Endüstriyel psikoloji, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, başarı için bir ortam yaratan istihdam ve örgütsel süreçlere odaklanır (Rogelberg, 2007):

·         Ekip ve organizasyonel etkinlik

·         Çalışan işe alım ve terfi

·         Bireysel farklılıklar, ölçüm ve test

·         Eğitim ve geliştirme (koçluk dahil)

·         Performans yönetimi (değerlendirme ve iyileştirme)

·         İşyeri sağlığı (stres ve güvenlik)

·         Çalışan tutumları ve memnuniyeti

·         Tazminatlar ve kazançlar

·         Çalışan motivasyonu

·         Çalışan tacizi ve zorbalık

Endüstriyel- Örgütsel Psikolojinin Kısa Tarihi

20. yüzyılın başlarında, psikoloji alanı henüz çok yeniyken, birkaç psikolog dikkatlerini çalışma davranışına çevirdi. Birinci Dünya Savaşı'ndan önce, Hugo Munsterberg tramvay operatörleri için personel seçimini iyileştirmek için çalışmaya başladı. Aynı zamanda endüstriyel psikolojinin öncülerinden Walter Dill Scott, satış görevlileri ve reklam psikolojisi üzerine çalışmalar yapmıştır (Riggio, 2017).

Bir mühendis olan Frederick Taylor, iş davranışını anlamak için bilimi kullanmayı önerdi. Bilimsel yönetim hareketinin kurucusu ve zaman ve hareket çalışmalarının yaratıcısı oldu ve birçok manuel rol ve görevin verimliliğini başarılı bir şekilde geliştirdi.

Bununla birlikte, daha karmaşık, modern görevler, bağlama ve bilgisayar kodlaması, pazarlama veya tasarım gibi istenen sonuca bağlı olarak birden çok yolla gerçekleştirilebildikleri için bu yaklaşıma daha az uygundur (Riggio, 2017).

1964 tarihli Sivil Haklar Yasası gibi mevzuat değişiklikleriyle birlikte endüstriyel psikolojinin daha yaygın bir ilgi görmesi ancak İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra oldu.

2000'li yıllara gelindiğinde, çalışanlar ve endüstri psikologları için en önemli değişiklik, teknolojideki hızlı yükseliş ve gelişmeler, özellikle iletişimin hızı ve hacmi ve dünya çapındaki herhangi biriyle anında bağlantı kurma yeteneğiydi (Aamodt, 2010).

Günümüzde “endüstriyel/örgütsel psikoloji, psikolojinin en hızlı büyüyen alanlarından biridir” (Riggio, 2017, s. 13)

Endüstri-Örgüt Psikolojisi Tarihinde Önemli Kişiler

Endüstri – Örgüt Psikolojisi alanında aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok önde gelen isim olmuştur:

Frederick W. Taylor: Taylor, endüstriyel verimliliği artırma konusunda etkili bir kitap yayınlayan bir makine mühendisiydi.

Hugo Münsterberg: Munsterberg, psikolojinin endüstriyel, mesleki ve örgütsel amaçlar için nasıl kullanılabileceğine dair erken bir metin yazan uygulamalı bir psikologdu. Çalışmalarının alanın erken gelişimi üzerinde önemli bir etkisi oldu.

James McKeen Cattell: Cattell, bireysel farklılıkların insan davranışını nasıl etkilediğine bakmanın erken bir savunucusuydu.

Kurt Lewin: Lewin, insanların sergileyebileceği bir dizi liderlik stilini tanımlayan etkili bir uygulamalı psikologdu. Çalışmaları ayrıca, sadece bireysel davranışları hesaba katmaktan ziyade, bir durumu etkileyen tüm güçlere bakmaya odaklandı.

Robert Yerkes: Yerkes, zeka testi alanındaki çalışmalarıyla tanınan bir psikologdu. Birinci Dünya Savaşı sırasında askere alınan askerleri değerlendirmek için kullanılan ABD Ordusu için Alfa ve Beta İstihbarat Testlerini geliştirdi. Testlerdeki puanlar, yanıtlayıcının hizmet etme yeteneği ve liderlik potansiyeli dahil olmak üzere yeteneklerini belirlemek için kullanıldı.

Endüstri psikologları ne yapar?

Endüstriyel psikologlar, “insan davranışı bilimini ve bilgisini ilerleterek, insanların ve içinde çalıştıkları kuruluşların itibarını ve performansını artırmak” amacıyla psikoloji teorilerini ve ilkelerini işyerine uygularlar (Rucci, 2008, s. 17).

Buna karşılık, bir uygulayıcı aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli ilke ve teorileri benimser (Aamodt, 2010):

·         Eğitim ve gelişim programları ve teşvik planları oluşturmak için sosyal öğrenme teorisi

·         Çalışan çatışmasını anlamak ve azaltmak için çalışma grupları oluşturmak için sosyal psikoloji

·         Çalışanların psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya ve iş doyumlarını artırmaya yönelik motivasyon ve duygusal teoriler

Endüstriyel psikologlar, insan kaynakları yöneticilerine benzer alanlarda meşgul olsalar da, genellikle teknikler ve mantık açısından farklılık gösterirler. Örneğin, endüstriyel psikologlar psikolojik testlere, davranışsal görüşmelere ve iş verilerine güvenirler. Öte yandan, insan kaynakları departmanları, personel seçimini ve terfiini ilerletmek için genellikle yapılandırılmamış görüşmeleri benimser (Aamodt, 2010).

Endüstriyel Psikologlardan 4 Gerçek Hayat Örneği

Endüstriyel Psikolojinin Tarihi Endüstriyel psikologlar pek çok şey yaptıkları için, tüm ortamlardaki tipik rollerinin tam bir tanımını yapmak zor olabilir.

Bu alanda öngörülen istihdamın çarpıcı biçimde artmasıyla birlikte, dünyanın en büyük şirketlerinden bazılarında endüstriyel psikologlar buluyoruz (Riggio, 2017):

·         Ford Motor Şirketi

·         Disney

·         Pepsi

·         Toyota

·         Xerox Şirketi

·         Amerikan Havayolları

Rol örnekleri aşağıdakileri içerir (Riggio, 2017):

·         Dr. C, kariyerine, personel anketleri yapmak ve analiz etmek ve organizasyonel gelişim programlarını yönetmek için büyük bir danışmanlık firmasına katılmadan önce bir telekomünikasyon şirketinde çalışanların iş memnuniyetini değerlendirerek başladı.

·         Büyük bir danışmanlık firmasında çalışmış olan Dr. R, şimdi personel seçimi ve işe alım, pazarlama ve tutum anketlerinde uzmanlaşmış kendi muayenehanesini yürütüyor ve işle ilgili yasal davalarda bilirkişilik yapıyor.

·         Dr. O, yeni lokasyonlar araştıran ve müşteri memnuniyeti anketleri düzenleyen bir fast-food restoran zincirinin müdür yardımcısıdır.

·         Bay K, bir biyomedikal şirketinde insan kaynakları direktörüdür ve yan haklar, tazminat ve çalışan seçimini denetler ve çalışanları için özel insan kaynakları programları kurar.

Endüstriyel psikologların tipik rolü hakkında konuşmak imkansız olsa da, çalışmaları psikolojinin teorisi, pratiği ve ilkeleri tarafından desteklenmeye devam etmektedir.